Veel filosofen hebben zich door de eeuwen heen verdiept in deze begrippen. Menig filosoof verklaarde 'toeval' vanuit een menselijk gebrek aan kennis en was eropuit om alles wat als zodanig werd geduid uiteindelijk te herleiden tot de strikte wetten van causaliteit. Zo zei Spinoza “Wat wij ‘toeval’ noemen is het toevluchtsoord der onwetendheid” en beweerde Hegel dat “Filosofische reflectie geen andere bedoeling heeft dan zich van het toevallige te ontdoen.”
Is alles daar mee gezegd?
Niet volgens onze gasten Jeroen Hopster en Victor Gijsbers. Jeroen Hopster nodigt ons uit om de rol van het onverwachte in ons leven te herzien. Met verhalen die variëren van de vreemdste toevalligheden in de natuur tot de onverwachte wendingen in onze persoonlijke levens, opent hij de ogen voor de schitterende complexiteit van het toeval. Zonder bijzondere toevalligheden met deterministische dooddoeners tot causale banaliteit te reduceren, of ze juist op te hemelen tot een diepzinnige indicatie voor het bestaan van ‘synchroniciteit’, weet hij de gangbare tegenstellingen te overstijgen die ons denken over toeval en noodzaak beheersen.
Victor Gijsbers daagt ons uit om verder te kijken dan de klok en de kalender. Met filosofisch inzicht onthult hij hoe onze momenten en herinneringen verankerd zijn in de stromen van oorzaak en gevolg. Volgens Gijsbers moeten we causaliteit en tijd niet als rigide structuren opvatten, maar als dynamische stromen die de momenten van ons bestaan vormgeven en verbinden. Hij ontrafelt de illusie van de lineaire ononderbroken causale reeks, en onthult een rijk verweven mozaïek van oorzaak en gevolg.
Jeroen Hopster is filosoof, schrijver, freelance journalist en docent-onderzoeker aan de Universiteit Utrecht. Hij is geïnteresseerd in onderwerpen als klimaatverandering, evolutie, dierenethiek, en kans & toeval. In 2019 promoveerde hij binnen het onderzoeksproject ‘Evolutionary Ethics’, geleid door Herman Philipse. Onlangs verscheen van zijn hand het boek Toeval: Een onvoorziene filosofie.
Victor Gijsbers is filosoof en docent-onderzoeker aan de Universiteit Leiden. Zijn interesse gaat uit naar onderwerpen in de metafysica zoals tijd, causaliteit en modaliteit en (daaraan gerelateerde) epistemologische vraagstukken. Ook schrijft hij ‘interactieve fictie’ en heeft een YouTube kanaal waar hij o.a. een cursus epistemologie geeft en verschillende lezingen over bijvoorbeeld Kant en Wittgenstein.