‘No human is limited’. Deze uitspraak van marathonloper Eliud Kipchoge verschijnt tegenwoordig vaak als inspirerende quote in veel atletiekmilieus. Het illustreert een overtuiging die onder de toenemende invloed van wetenschap en technologie op competitiesporten steeds sterker is doorgedrongen: de menselijke natuur is maakbaar en kan zichzelf telkens opnieuw overstijgen. Voormalig topsporter Hanna Vandenbussche stelt die maakbaarheidsgedachte binnen topsport in vraag: valt een atleet noodzakelijk samen met zijn prestatie? Is er nog plaats voor kwetsbaarheid binnen topsport? En is een prestatie te danken aan de eigen verdienste van de atleet of vormt zij eerder het product van wetenschap en technologie?
Sport is ook relevant in een bredere, wetenschapsfilosofische context. De Franse wetenschapsfilosoof Michel Serres (1930-2019) was naast een collega van Foucault, Deleuze en Derrida ook een rugbyspeler en bergbeklimmer. Sport kwam regelmatig aan bod in zijn kritiek op de wetenschappen, die ‘in de wereld’ zouden moeten staan, en zich dus niet zouden moeten isoleren van andere culturele uitingen. Vaak worden deze passages gezien als een illustratie van zijn filosofie, maar sportfilosoof Aldo Houterman betoogt dat dit onterecht is. De belangrijke Serresiaanse concepten ‘quasi-object’, ‘natuurlijk contract’ en ‘algoritmisch denken’ zijn mede ontwikkeld vanuit ervaringen die Serres had als sporter. Bovendien is Serres’ denken nog steeds relevant voor hedendaagse discussies over integriteit en ethiek in de sport.
Waar wetenschap dus een negatieve invloed kan hebben op de individuele atleet, en bekritiseerd wordt vanuit de sport, kan sport desalniettemin van belang zijn voor de wetenschap. Voormalig topsporter Sandra Meeuwsen pleit er voor actuele thema’s als polarisatie, inclusie, diversiteit en anti-discriminatie vanuit de sport te onderzoeken. Ze noemt sport een vergrootglas van actuele maatschappelijke uitdagingen, en daarom kan het ons veel leren over hoe we bepaalde negatieve ontwikkelingen kunnen keren. Bijvoorbeeld polarisatie; via sport kunnen tegenstellingen overbrugd dan wel uitvergroot worden. Welke mechanismen spelen hierbij een rol en hoe kan een nieuw evenwicht ontstaan?
Gedurende deze eerste editie van het Felix & Sofie-jaar onderzoeken we deze vragen dus met nadrukkelijk sportieve filosofen en voormalige topsporters!
Hanna Vandenbussche is doctor in de filosofie en voormalig topsporter (marathon en veldlopen). Ze werkt dit academiejaar als onderwijspostdoc aan het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte (KU Leuven) en als praktijkassistent medische filosofie aan de U Gent. Ze publiceerde onder meer het boek ‘Het Lot van Atalanta’ waar ze een filosofische verkenning biedt van het langeafstandslopen.
Aldo Houterman schreef ‘Wij zijn ons lichaam: wat sport en beweging ons vertellen over menselijk gedrag’ (Amsterdam: Ambo|Anthos). Op dit moment rondt hij zijn proefschrift af over Michel Serres en Sport aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en doet hij onderzoek naar Sport & Samenleving voor Erasmus Center for Sport Integrity and Transition (ESPRIT).
Sandra Meeuwsen is gepromoveerd filosoof en voormalig triatleet. Als triatleet presteerde ze in de Nederlandse top 10 en was in die sport later ook trainer en coach. Van 1994-2007 werkte Meeuwsen bij het NOC*NSF. In 2020 voltooide ze haar proefschrift (VU Brussel) over de keerzijde van de moderne sport. Sinds 2022 is ze directeur van Erasmus Center for Sport Integrity & Transition (ESPRIT).