Onze omgang met de klimaatcrisis heeft alles weg van een klassieke impasse. Overheden wijzen naar bedrijven en burgers, burgers naar bedrijven en overheden, en bedrijven beweren dat ze niets anders doen dan luisteren naar de burger. Ondertussen verandert er niets en zakken we steeds dieper het moeras in. Hoe zijn we in deze impasse terechtgekomen? En vooral, hoe komen we eruit?
Wanneer we in ons persoonlijk leven in een impasse terechtkomen gaan we in therapie. We beseffen dat er iets moet veranderen, maar hebben geen idee waar te beginnen. Filosoof en psychoanalyticus Arthur Eaton ziet het keer op keer. Mensen lopen vast en hij helpt ze bij het vinden van een nieuw perspectief. Heroriënteren, het formuleren van een nieuw verhaal, dat is wat er in zijn spreekkamer gebeurt.
Geograaf Erik Swyngedouw ziet iets vergelijkbaars gebeuren in zijn collegezaal. Zijn studenten zijn enorm bezorgd over de klimaatcrisis, maar zitten vast in een neoliberaal, geïndividualiseerd denkdiscours en weten niet hoe ze zich ertoe moeten verhouden; hoe het anders zou kunnen. Maar al te vaak wordt er uiteindelijk zekerheid gezocht bij een autoriteit – het is geen wonder dat de autocratische leider het laatste decennium flink in opkomst is. Er is behoefte aan nieuwe mythologieën en verhalen die het neoliberale verhaal overstijgen.
Swyngedouw doet al decennia onderzoek naar economie, ecologie en de emancipatoire strijd. Hij stelt vast dat het verlangen naar verandering constant is, maar dat er uiteindelijk niets gebeurt. De Occupy-beweging, de Arabische Lente, het waren bewegingen die radicale veranderingen beloofden, die er niet kwamen. Ze belichaamden het verlangen naar radicale verandering. Er veranderde niets, de mobilisatie leidde nergens toe. Hoe kan dat? Het psychoanalytische begrip ‘half-ontkenning’(Verleugning) bood Swyngedouw een ingang om dat beter te begrijpen: ’ik weet het heel goed, maar toch…’
Hoe kunnen we de impasse, waar we heimelijk aan vasthouden, alsnog loslaten? Hoe vinden we nieuwe verhalen? Hoe oriënteren we ons opnieuw, zowel individueel als collectief, en wat heeft de psychoanalytische theorie en praktijk ons te bieden? Voor de pauze twee korte lezingen door Arthur Eaton en Erik Swyngedouw. Na de pauze gaan ze in gesprek o.l.v. filosoof Lisa Doeland.
Let op: de lezing van Erik Swyngedouw vindt plaats in het Engels.
Arthur Eaton is psycholoog, filosoof en schrijver. Hij heeft een praktijk voor analytische therapie in Amsterdam en schrijft onder meer voor NRC Handelsblad. In De Groene Amsterdammer heeft hij een tweewekelijkse column waarin hij levensvragen van lezers bespreekt. In 2017 promoveerde hij in psychoanalyse studies aan University College London. Onlangs verscheen van zijn hand Waar ik ophoud. Psychoanalytische essays (2023).
Erik Swyngedouw is hoogleraar Human Geography aan University of Manchester. Hij begon zijn onderzoek in de politieke economie en promoveerde bij de marxistische geograaf David Harvey. Sindsdien is zijn onderzoek verschoven richting de politieke ecologie. Naast een trits academische artikelen schreef hij onder meer Glocalisations (2004), The Post-Political and its Discontents (2014) en Liquid Power (2015). Binnenkort verschijnt Enjoying Climate Change.