Het is verleidelijk om op het schema van de Koude Oorlog terug te vallen; om de spanning als een oeroude strijd tussen ‘Oost’ en ‘West’ te duiden. De mythe van deze oeroude strijd wordt ook in Rusland levend gehouden. Zo vat de conservatieve denker Aleksandr Doegin, bekend als de ‘Poetinfluisteraar’, het conflict in de Oekraïne op als een ideologische strijd tussen het decadente, liberale Westen en het verenigde Rusland als de hoeder van een groot ‘Euraziatisch beschavingsblok’.
In Europa en de VS horen we echo’s van hetzelfde ideologische schema. In rechtsconservatieve kringen wordt het verval van Europa aan het liberale individualisme toegeschreven, en openlijk geflirt met Vladimir Poetin als de ‘leider van conservatief Europa’. Vanuit linksliberale hoek horen we dat met het conflict in Oekraïne niets minder dan de verdiensten van de Verlichting op het spel staan: onze vrijheid en democratie.
Maar staan die waarden, traditie en vrijheid, wel zo scherp tegenover elkaar als ze schijnen? Vanuit deze vraag onderzoeken we op deze avond allereerst de ideeën van Doegin. Hoe beschrijft hij dit ‘traditionele’ Rusland en welke politieke doeleinden dient dit beeld? Welk alternatief valt hier tegenover te stellen? Hoe zouden we zijn karikatuur kunnen verrijken? Voor een antwoord op die laatste twee vragen kijken we naar Vladimir Solovjov. Deze Russische denker uit de 19e eeuw geniet geen grote bekendheid, maar zal met zijn blik op ‘Oost’ en ‘West’ een waardevolle toevoeging zijn voor de discussie.
De vraag die centraal staat deze avond: met welk filosofisch Rusland kunnen we nog wel in gesprek. Welke filosofie kan zowel ‘ons’ in Europa en ‘hen’ in het Oosten verbinden?
Dit programma is een samenwerking tussen Felix & Sofie en Filosofie Oost-West
Victor Kal was van 1994 tot 2022 universitair hoofddocent wijsbegeerte aan de UvA. Hij is de auteur van ‘De list van Spinoza: de grote gelijkschakeling’ (Prometheus 2020) en van ‘Poetins filosoof: Alexander Doegin’ (Prometheus 2023). In het laatstgenoemde boek laat hij zien hoe Doegin (onder verwijzing naar een reeks van West-Europese denkers) een reactionaire filosofie ontwikkelt die de Euraziatische expansie van Rusland moet legitimeren.
Pascal Huiting is theoloog, filosoof en promovendus aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Momenteel doet hij vergelijkend onderzoek naar het werk van de filosofen Kierkegaard en Solovjov. Deze 19e-eeuwse denkers zagen een snel veranderende wereld om zich heen en probeerden daar beiden een antwoord op te formuleren waarin filosofie en religie elkaar op een zinnige manier aanvullen.