Tijdens deze editie van Felix & Sofie verdiepen we ons in de relaties tussen mensen en dieren in de stad. We vragen ons af hoe het komt dat we met een hond bijna symbiotisch samenleven terwijl we vele anderen – muggen, spinnen, muizen, ratten, wantsen, vliegen, ga maar door – vaak met man en macht, en soms met giftige sprays of lokvoer, weren.
Het indelen van dieren in verschillende groepen is niets nieuws. Aristoteles was al bezig met het ordenen van het dieren- en plantenrijk en plaatste de mens, zoals we weten, pontificaal bovenop. De mens werd zo het dier ‘begiftigd met rede en spraak.’ Inmiddels zien de biowetenschappen Aristoteles’ taxonomie als achterhaald en wordt het idee van de mens als enige sprekende (of talige) soort betwist. In de filosofie steekt sinds begin deze eeuw de posthumane en multispecies theorie de kop op, waarin de nadruk niet ligt op het definiëren van (essentialistische en hiërarchische categorieën, maar op het in kaart brengen en volgen van relaties tussen verschillende wezens en hun omgevingen en verschillende vormen van kennis en begrip. Welke relaties tussen mensen en dieren vormen zich in de stedelijke omgeving? En als de mens niet het enige sprekende dier is, is onze omgang met muizen er dan eentje van onbegrip, van niet-verstaan, een epistemologisch gebrek? En zou in dat geval kunst, of poëzie, ons kunnen helpen ons in te leven in dieren?
Vanuit een fenomenologisch kader kunnen we de vraag ook anders stellen: hoe komt het dat sommige dieren onderdeel van onze leefwereld zijn en anderen worden ervaren als binnendringers of ongewenst? Kunnen we iets doen aan de noties van ‘wij’ en ‘zij’ die hierin spelen? En welke rol speelt de stedelijke ruimte – of wellicht het stedelijk ruimtegebrek – in dit alles?
Tijdens deze Maand van de Filosofie gaan we bij Felix & Sofie met de kersverse Denker des Vaderlands Marjan Slob, Maarten Reesink en Tirza Brüggeman in gesprek over het waarderen van (meer en minder) weerloze dieren in de stad.
Marjan Slob is per april 2023 Denker des Vaderlands. Ze werkt al meer dan twintig jaar als zelfstandig filosoof. Ze schreef onder meer het veelgeprezen boek De lege hemel over eenzaamheid, en verdiepte zich vaker in hoe dieren door mensen gemaakt worden tot wat ze zijn en waar ze (mogen) zijn. Daarnaast heeft Marjan ook o.a. het Centrum Ethiek en gezondheid, de Raad voor dierenaangelegenheden, en het Planbureau voor de leefomgeving geholpen om wetenschappelijke en filosofische inzichten te verbinden met de maatschappij.
Maarten Reesink werkt bij Mediastudies en het Instituut voor Interdisciplinaire studies aan de UvA, waar hij zich bezighoudt met DierMens Studies. In 2021 verschijn zijn boek Dier en mens: de band tussen ons en andere dieren en richtte hij met collega’s en studenten het Centrum voor DierMens Studies Nederland op. Hij woont in Amsterdam samen met zijn kat Ritsel.
Tirza Brüggemann deed een promotieonderzoek naar de vraag: kunnen gedichten ons helpen empathischer met dieren om te gaan? Uiteindelijk liet haar onderzoek zien dat ‘de grenzen van de verbeelding verder liggen dan we geneigd zijn te denken’. Nu doceert ze deels aan het Amsterdams Lyceum en deels aan de VU.
Programma en moderatie: Alrun Bernhard en Sophie van Balen
Tickets zijn €9,75 of € 7,50 (studenten en stadspashouders)
De deuren openen om 19:30. Wees op tijd, ze sluiten om 20:00.