Het was ook niet wat Peirce onder pragmatisme verstond. Hij herdoopte daarom zijn filosofie tot pragmaticisme, “a word which is ugly enough to be safe from kidnappers”. In zijn pragmaticisme is de relatie tussen praktisch nut en waarheid juist geheel ontkoppeld. Waarheid is een theoretisch eindpunt van wetenschappelijk onderzoek, terwijl begripsvorming zich richt op dat wat praktische implicaties kan hebben. De wetenschappelijke manier van denken is zoals alle manieren van denken ten diepste feilbaar, maar is de enige manier die de werkelijkheid serieus neemt. Hoe dat precies zit, zal tijdens de avond uit de doeken worden gedaan.
De filosofie van Peirce is bovendien veel omvattender en systematischer dan alleen het pragmatisme. Het pragmatisme is ingebed in een omvattende systematische filosofie met een fenomenologie (die hij zelf phaneroscopie noemt), esthetica, ethiek, logica en metafysica. Bovendien is Peirce een van de eersten die een semiotiek ontwikkeld heeft. Zelf zag Peirce veel gelijkenis tussen zijn filosofie en die van Hegel: “My philosophy resuscitates Hegel, though in a strange costume”, dat laatste omdat zijn filosofie sterk verweven is met wiskunde en wetenschap, twee disciplines waarvoor Hegel vooral minachting toonde.
Peirce wordt ook wel de Amerikaanse Leibniz genoemd vanwege zijn wiskundige en logische insteek, zijn bijzonder hoge intelligentie en enorme veelzijdigheid. Naast filosofie, wiskunde en logica hield Peirce zich bezig met onder andere scheikunde, geografie, astronomie, econometrie en experimentele psyschologie. Ondanks die veelzijdigheid is zijn filosofische nalatenschap enorm. Hij dacht, zoals hijzelf zei, met zijn inktpot. Dat “schrijvend denken” heeft geleid tot meer dan 100.000 pagina’s aan manuscripten die zelden door hem zijn geredigeerd. Het ontsluiten en ordenen van zijn oeuvre is nog steeds gaande. De waardering voor Peirce neemt daarmee gestaag toe.
Het is dus hoog tijd dat ook Felix & Sofie meer te weten komt over de filosofie van Peirce. Gezien de omvang en complexiteit een hele uitdaging. Die schuwen we niet want we willen een overzicht van zijn gehele filosofie verkrijgen. In het bijzonder willen we een beter begrip krijgen van zijn pragmatisme, en hoe we met zijn denken de werkelijkheid serieus kunnen nemen.
Prof. Dr. Kees de Waal is hoogleraar Amerikaanse filosofie aan Indiana University–Purdue University (VS). Hij is de hoofdredacteur van Transactions, het wetenschappelijk blad van de Charles S. Peirce Society. Daarvoor was hij één van de redacteuren van “The Writings of Charles S. Peirce,” een geplande 30-delige chronologische uitgave van Peirce’s werk (Bloomington, Indiana University Press, 1982–). Kees de Waal is gespecialiseerd in pragmatisme en de filosofie van Peirce. Hij is de auteur van o.a. “Peirce: A Guide for the Perplexed” (London, Bloomsbury, 2013), “Introducing Pragmatism: A Tool for Rethinking Philosophy” (New York, Routledge, 2022) en “On Peirce” (Belmont, Wadsworth, 2001). Hij is momenteel bezig met het uitbrengen van “The Oxford Handbook for Charles S. Peirce” (Oxford, Oxford University Press). Let op: de lezing van prof. dr. de Waal is in het Engels.
Dr. Herman de Regt is werkzaam als associate professor wetenschapsfilosofie en epistemologie aan Tilburg University. Hij werkte aan het Department of History and Philosophy of Science van de University of Cambridge (VK), en aan de University Department of Philosophy van Princeton University (VS). Daarnaast is hij jaren vice-decaan onderwijs geweest van Tilburg School of Humanities and Digital Sciences. De Regt gaf lezingen in binnen- en buitenland en schreef wetenschappelijke artikelen over de status van wetenschap, studies naar het bewustzijn, en het Amerikaans pragmatisme.
Redactie en moderatie: Ernst Meijer en Werner van Rossum.
Let op: dit programma is deels Nederlands, deels Engels. De lezing van Kees de Waal en het panelgesprek zijn Engelstalig.