Zijn denken buigt zich over vele thema’s en is niet gemakkelijk te doorgronden. Zo treffen we in zijn hoofdwerk, de Ethica – dat aanvankelijk weinig van doen lijkt te hebben met ethiek – tal van complexe definities, axioma’s en proposities. In dit werk rekent Spinoza af met het idee van een ‘antropomorfe’ dan wel ‘transcendente’ God, die hij vervangt voor een ‘immanente’ God, ook wel aangeduid met ‘Natuur’. Een centraal kenmerk van deze God is dat die een door-en-door deterministische wereld tot stand zou brengen. Het feit dat Einstein ooit stelde dat de enige God waarin hij geloofde die van Spinoza was laat Spinoza’s rijkelijke invloed al wel zien.
Anderzijds wordt Spinoza ook bejubeld vanwege zijn liberale concepties van individuele vrijheid, democratie, mondigheid en tolerantie. Jonathan Israel beschrijft hem mede om die redenen als de centrale aanstichter van de Verlichting. Maar hoe moet die vrijheid nu begrepen worden? En hoe is die te verenigen met het eerdergenoemde determinisme? Sommigen herkennen in Spinoza zelfs allerlei Nietzscheaanse trekjes. Maar hoe kunnen er nou aspecten van de filosoof van de Antiverlichting gevonden worden in deze verwekker van de Verlichting?
Vragen alom. Daarbij komt ook nog kijken dat Spinoza bijvoorbeeld door ecoloog Arne Naess bestempeld is als een proto-ecoloog. En filosofisch chaos-theoreticus, Gilles Deleuze, noemde Spinoza ooit ‘de prins der filosofen’. Het laatste woord over Spinoza is klaarblijkelijk nog lang niet gesproken. Waar zijn wij Nederlanders nou precies trots op als we Spinoza een centrale positie toeschrijven en op welke wijze is zijn filosofie tegenwoordig nog relevant? Tijdens deze editie van Felix & Sofie zullen wij ons buigen over zulke vragen.
Han van Ruler
...is professor Intellectuele Geschiedenis aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Ook is hij sinds 2014 wetenschappelijk directeur van de Nederlandse Onderzoeksschool Wijsbegeerte. Hij promoveerde aan de Rijksuniversiteit Groningen met een proefschrift over Descartes dat bekroond werd met de Erasmusprijs. Hij is gespecialiseerd in de 16de- en 17de-eeuwse filosofie en meerdere moderne Nederlandse uitgaven van filosofische werken van onder andere Spinoza en Descartes staan op zijn naam. In 2012 bracht hij een bijna drie uur durend luisterboek over Spinoza uit. Naast deze activiteiten is Han van Ruler ook redacteur bij de wetenschappelijke uitgeverij Brill, bij de boekserie Brill’s Studies in Intellectual History.
Victor Kal
... is verbonden aan de Capaciteitsgroep Philosophical Tradition in Context van de Universiteit van Amsterdam. Al jaren is hij daar een geliefd docent die vakken verzorgt over centrale figuren in de geschiedenis van de wijsbegeerte, waaronder Spinoza, Kierkegaard, Nietzsche, Heidegger en vele anderen. Van zijn hand verschenen onder andere Levinas en Rosenzweig (2002) en De Joodse Religie in de Moderne Wijsbegeerte (2000). Recentelijk publiceerde hij De List van Spinoza, waarin Kal Spinoza’s Theologisch-Politiek Traktaat kritisch bestudeert en onderzoekt hoe Spinoza’s ‘strategie’ nog altijd aan de orde van de dag is.
Florian Vermeiren
... promoveert aan de Katholieke Universiteit Leuven aan het filosofie instituut en doceert daarnaast twee introducerende filosofie vakken aan de rechtenfaculteit van diezelfde universiteit. In zijn master heeft hij zich onder andere beziggehouden met Deleuziaanse interpretaties van Spinoza, Nietzsche, Leibniz en Bergson. In zijn promotie zet hij dit onderzoek voort en richt hij zich in het bijzonder op de metafysica van kwantiteit, kwaliteit en intensiteit in de filosofie van Spinoza, Leibniz, Bergson, Whitehead en Deleuze.
Programma en Redactie: Justin Klinkenberg & Floris van der Burg
Deze editie bijwonen
We mogen weer de zaal in! Je kunt dus kaartjes kopen om het programma bij te wonen in ons geliefde Perdu, maar let wel op! Je krijgt alleen toegang met de corona check app of met een negatief testbewijs.
Deuren open: 19.30